هنر خوب گوش دادن

مقدمه:

هر روز از لحظه بيداري تا لحظه اي كه به خواب مي رويم ، اطلاعات و پيام هاي محيط و افراد را به طور پياپي از طريق گوش دادن ، به ذهن خود منتقل كرده و به آنها پاسخ مي دهيم هنر خوب گوش دادن به ويژه در زندگي كاري كيفيت ارتباطات ما با همكاران و ساير افراد سازمان را افزايش داده و ما را قادر مي سازد تا محبت ، همكاري ، همدلي و همفكري آنها را جلب كنيم و به اهداف فردي و سازماني بهتر دست يابيم .

 گوش دادن اگر به طور مؤثر و مناسب انجام نشود، فرايند ارتباطات دچار نقض شده و پيام ها آنطور نمي شوند

. خوب گوش دادن ، كليد ادراك ، فهم و تعقل ما بوده و در فرايندهاي ادراكي ، آموزشي و يادگيري انسان تأثيرمستقيم و تعيين كننده اي دارد. علاوه بر اين ، خوب گوش دادن يكي از ابزارهاي اساسي براي تكامل انسان و اكتساب ارزش هاي معنوي است. در واقع يكي از مرزهاي روشني كه انسان را از حيوانات جدا مي كند ، نطق و گويايي است كه خود در گرو گوش دادن است . واضح است كه گوش دادن با شنيدن و انتقال علائم و پيام هاي صوتي تفاوت دارد، زيرا بعضي از حيوانات از نظر شدت و قدرت شنوايي به مراتب از انسان قوي تر هستند. در اهميت هنر خوب گوش دادن همين كافي است كه قرآن مجيد گوش دادن خوب را يكي از مهم ترين راههاي دريافت حق ، تعقل و رستگاري معرفي كرده است و بسته شدن دل ها را مربوط به گوش ندادن به حرف ها دانسته همواره خوب گوش دادن را مقدمه بصيرت و باز شدن چشم و دل ذكر مي كند.

توصيه هايي براي خوب گوش دادن:

صاحب نظران براي گوش دادن مؤثر و خوب توصيه هايي كرده اند كه بعضي از آنها عبارتند از :

1- سكوت ، تمركز و توجه : هنگامي كه مخاطب قرار مي گيريد، فكر و ذهن خود را متمركز و متوجه حرف هاي گوينده كنيد . سعي كنيد در صحنه گفتار نه تنها حضور فيزيكي بلكه حضور رواني و حضور جمع داشته باشيد. براي اين كار لازم است :

- با علائمي نظير سر تكان دادن به علامت تأئيد ، تيز كردن گوش و تغيير علائم چهره به حالت تمركز و ... گوينده را متوجه كنيد كه متوجه گفتار او هستيد.

- با لبخند يا گشادن چهره ، حالت صميمي و صداقت خود را به گوينده نشان دهيد .

2- تلاش و صرف انرژي : گوش دادن را جزء عادي زندگي كاريتان تلقي نكنيد بلكه بدانيد كه گوش دادن مؤثر جزء مهم زندگي كاري و ارتباط شما با همكارانتان را تشكيل مي دهد و براي نائل شدن به آن تلاش و همت اضافي لازم است . خوب گوش دادن مشكل است و تلاش و كوشش بيشتري را از طرف شنونده مي طلبد، زيرا افراد در حالت حرف زدن خود را فعال تر احساس مي كنند تا در حالت گوش دادن و اگر ما گوش دادن را از حالت انفعالي در نياورده و آن را فعال نكنيم ، به گوش دادن مؤثر نائل نمي شويم .

3- احترام و علاقه به گوينده : بي توجهي و عدم علاقه به حرف هاي گوينده نوعي بي ادبي و توهين به منزلت انساني است . آنان اگر در ظاهر نتوانند دلسردي خود را نشان دهند، در باطن و رفته رفته حساسيت و احترام متقابل نسبت به شما را از دست مي دهند. لذا موقع گوش دادن از هر نوع رفتاري كه نشان دهنده بي توجهي و بي علاقگي شما نسبت به گوينده باشد، جداً پرهيز كنيد.

4- حق شنوي و حق خواهي : قول نيكو و حرف حق را از هر كه باشد بايد شنيد. به حرف هاي درست و به حق همكاران وافراد زير مجموعه خود توجه كنيد. ذهن و گوش خود را طوري عادت دهيدكه حرف هاي نامربوط و گفته هاي با ارزش را از گفته هاي بي ارزش جدا كرده و از نقدها و نظرات به حق ، استقبال كنيد. به ياد داشته باشيد كه كيفيت صنعت ژاپن را نظرات و انتقادات گروههاي كنترل كيفيت كه اكثراً كارگران هستند ، تحول بخشيدند.

5- گوش دادن نوعي سلوك و‌همراهي باگوينده است : تا زماني كه گوينده مطلب خود را ادا نكرده يا منتظر پاسخ شما نيست ، وسط كلام او نپريد و حرفش را قطع نكنيد. مسلماً با كمي همراهي نوبت پاسخ شما فرا خواهد رسيد . اگر به عللي مجبوريد صحنه گفت و گو را ترك كنيد، كمي صبر كنيد تا وقفه اي در كلام گوينده ايجاد شود ، آنگاه از او معذرت خواهي كرده و از محل خارج شويد.     

 6- حوصله ، صبر و شكيبايي : موقع شنيدن سخناني كه خوشايند شما نبوده‌و مخالف خواست ها ، تمايلات و افكار شماست ، بايد حوصله و شكيبايي نشان دهيد. هرگز نبايد با علائم كلامي يا غيركلامي نابهنجار، مخالفت يا عدم خوشايند خود را به صورت واكنش آشكار بروز دهيد. اصولا اين عادت خوبي نيست كه شما همواره از گوينده انتظار حرف هايي موافق عقايد خود داشته باشيد، زيرا چه بسا كه خوش نيامدن يا مخالفت شما ناشي از سوء تفاهم و سوء برداشت خود شما از گفته هاي او باشد. اگر با بي حوصلگي به گفته هاي طرف مقابل واكنش نشان دهيد، او نيز ممكن است هنگام گوش دادن به حرف هاي شما اين كار را انجام دهد. به اين ترتيب ، حاصل چنين گفت و گويي جز سوءتفاهم و تلخي براي هر دو طرف چيز ديگري نخواهد بود. لذا بايد :

- تاگوينده منظورخودرابيان نكرده ، شتابزده و زودرس منظورش را پيش خواني نكنيد. مگر هنگامي كه از طريق آثار و علائم غيركلامي ، منظور او را دريافته باشيد.

- از ارزشيابي و قضاوت قبلي نسبت به سخنگو به ويژه نسبت به شخصيت ومنش او اجتناب كنيد.

- انتقاد از خود را تمرين كنيد تا تحمل شما در برابر شنيدن حرف هاي مخالف افزايش يابد.

- اگر گوينده منظور خود را صريح نگفته و شما برداشت ناخوشايندي از گفته هاي او داريد، از او بخواهيد كه منظورش را روشن كند.

 7- همدلي وهمفكري : همدلي با گوينده يكي از نيازهاي اجتماعي و رواني او را ارضا مي كند. البته همدلي كار بسيار مشكلي است . زيرا بايد خواست ها و تمايلات و انگيزه هاي خود را با گوينده همسو و تا حد ممكن يكسان كنيد. در واقع بايد سعي كنيد خود را به جاي او گذاشته و مثل او بينديشيد. احساس عميق و صادقانه نسبت به ديگران، به ويژه نسبت به مشكلات ديگران ، اين كار را ميسر و آسان مي كند ، ولي بايد توجه داشت كه :

- همدلي و دلسوزي را با ترحم اشتباه نگيريد. چون هيچ رفتاري خطرناكتر و كشنده تر از ترحم (پديده رفتاري همراه با تحقير ) نيست.

- همدلي و دلسوزي را با همراهي رياكارانه و فريبكارانه اشتباه نگيريد . همدلي بايد با مكنونات قلبي همراه باشد . يعني شنونده سعي كندواقعاً تا جايي كه ممكن است مسائل را باچشم ، عينك و فكر گوينده ببيند تا علل رفتار و گفتار وي را دريافته و او را صادقانه براي اصلاح آن رفتار ياري و هدايت كند.

8- بازخورد شفاهي : ورود و خروج به موقع در مسير حرف هاي گوينده ، پرسيدن سوالات بجا و با معني براي گرمي بخشيدن به محاوره ، گفتن كلمات خوشايند وشوخي هاي بجا و مناسب براي جلوگيري از خستگي گوينده ، منحرف كردن و كشاندن رشته كلام گوينده به بخش ها و موضوع هاي ديگر در مواقعي كه گفت و گو به جاهاي حساس ، ناراحت كننده و بحراني رسيده باشد و خنده هاي به موقع براي گرمي و انرژي بخشيدن به گفت و گو ، نمونه هايي از ظرايف و لطايف بازخورد شفاهي به گوينده است . توصيه مي شود كه :

- سرخود را به علامت تائيد گفتار گوينده در جاهايي كه با حرف او موافقيد، تكان دهيد.

- وقتي كه گوينده لبخند مي زند، شما هم با لبخند متقابل به او پاسخ دهيد.

- گاهي با نگاه مستقيم به چشمان گوينده ، همراهي خود را به او نشان دهيد.

نتيجه گيري :

گوش دادن در مديريت : مطالعات گوناگون نشان ميدهد كه مديران 45 تا 63 درصد از وقتشان را صرف گوش دادن مي كنند برآوردها حاكي از اين است كه مديران ، 9 درصد از وقت خود را به خواندن ، 16 درصد به نوشتن ، 30 درصد به گفت و گو و 45درصد را به گوش كردن مي گذرانند. از آنجا كه حجم عمده وقت يك مدير و همين طور ساير افراد سازمان صرف گوش دادن مي شود، شايسته است كه به كيفيت مطلوب اين امر توجه مناسب شود. مدير موفق كسي است كه با گوش دادن درست ، اطلاعات دقيق تري را كه براي تصميم گيري و حل مسئله به آنها نياز دارد، جمع آوري كند و به فكرها و مفاهيم جديدي دست يابد كه هرگز به خودي خود نمي توانست حتي فكرش را بكند. مطالعات در زمينه مهارتهاي ارتباطي نشان مي دهد كه بيشتر افراد، نيازمند پرورش مهارت شنود مؤثر هستند ، زيرا هيچ كس در اين زمينه تمرين نمي كند